เปลี่ยนโมเดลธุรกิจ หาโอกาสใหม่ในวิกฤตด้วย Blue Ocean Strategy

การมองหาโอกาสใหม่ๆ ในตลาดเดิมที่อิ่มตัวอาจไม่ใช่คำตอบอีกต่อไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยามวิกฤต การคิดนอกกรอบและการสร้างตลาดใหม่ที่ไม่เคยมีใครเข้าถึงจึงเป็นหนทางสู่ความสำเร็จที่ยั่งยืน บทความนี้จะเจาะลึกถึงแนวคิด Blue Ocean Strategy ที่เป็นเครื่องมือสำคัญในการเปลี่ยนวิกฤตให้เป็นโอกาส พร้อมยกตัวอย่างธุรกิจที่ประสบความสำเร็จ และนำเสนอขั้นตอนที่สามารถนำไปปฏิบัติได้จริง เพื่อให้ธุรกิจของคุณสามารถสร้าง “มหาสมุทรสีคราม” ของตัวเอง

ทำความเข้าใจ Blue Ocean vs. Red Ocean

ก่อนที่จะลงลึกถึงกลยุทธ์ เราต้องเข้าใจแนวคิดหลักที่แตกต่างกันระหว่างสองขั้วนี้

• Red Ocean (มหาสมุทรสีแดง) เปรียบเสมือนตลาดเดิมที่มีการแข่งขันสูง ผู้ประกอบการต่างแย่งชิงส่วนแบ่งทางการตลาดด้วยการลดราคา, การทำสงครามโฆษณา, และการเลียนแบบคู่แข่ง ทำให้ตลาดเต็มไปด้วย “เลือด” แห่งการแข่งขัน การทำธุรกิจใน Red Ocean มักจะนำไปสู่การลดทอนกำไรและนวัตกรรม
• Blue Ocean (มหาสมุทรสีคราม) คือตลาดใหม่ที่ยังไม่มีคู่แข่ง ธุรกิจในมหาสมุทรสีครามจะสร้างความต้องการใหม่ๆ ด้วยการนำเสนอคุณค่าที่แตกต่างและไม่เคยมีมาก่อน ทำให้สามารถเติบโตได้อย่างรวดเร็วโดยไม่ต้องเผชิญกับการแข่งขันที่ดุเดือด

เป้าหมายของ Blue Ocean Strategy คือการสร้างความแตกต่างและลดต้นทุน ไปพร้อมๆ กัน (Value Innovation) ซึ่งแตกต่างจากการแข่งขันใน Red Ocean ที่มักจะเน้นเพียงการสร้างความแตกต่างโดยมีต้นทุนสูง

ตัวอย่างธุรกิจที่ประสบความสำเร็จด้วย Blue Ocean

จากประสบการณ์ของธุรกิจทั่วโลกที่ประสบความสำเร็จหลายราย สามารถเห็นได้ว่า Blue Ocean Strategy ไม่ได้เป็นเพียงแนวคิดทางทฤษฎี แต่เป็นกลยุทธ์ที่สามารถสร้างผลลัพธ์ที่จับต้องได้

• Cirque du Soleil ในขณะที่อุตสาหกรรมละครสัตว์เดิมกำลังซบเซา Cirque du Soleil ได้สร้างมหาสมุทรสีครามด้วยการผสมผสานศิลปะการแสดงละครสัตว์เข้ากับศิลปะการแสดงบรอดเวย์และบัลเลต์ พวกเขาตัดการแสดงที่สิ้นเปลืองต้นทุนสูง เช่น การใช้สัตว์ และการแสดงผาดโผนที่อันตราย แล้วเพิ่มองค์ประกอบของเรื่องราว, ดนตรี, และการออกแบบแสงสีเสียงที่งดงาม ทำให้ดึงดูดกลุ่มลูกค้าที่เป็นผู้ใหญ่และมีความพร้อมที่จะจ่ายในราคาที่สูงขึ้น
• Uber ก่อนการมาถึงของ Uber การเรียกแท็กซี่เป็นกระบวนการที่ยุ่งยากและไม่มีประสิทธิภาพ Uber ได้สร้างตลาดใหม่ด้วยการสร้างแพลตฟอร์มที่เชื่อมต่อผู้ขับรถและผู้โดยสารผ่านแอปพลิเคชัน ทำให้การเรียกใช้บริการสะดวก, รวดเร็ว, และโปร่งใส พวกเขาไม่ได้แข่งขันกับบริษัทแท็กซี่เดิม แต่สร้างรูปแบบการเดินทางใหม่ที่ตอบโจทย์ความต้องการของคนยุคดิจิทัล
• Nintendo Wii ในขณะที่คู่แข่งอย่าง Sony และ Microsoft กำลังแข่งขันกันในตลาดเกมที่มีกราฟิกคมชัดและซับซ้อน Nintendo ได้หันมาสร้างเกมคอนโซลที่เน้นการเล่นเกมสำหรับทุกคนในครอบครัว ด้วยคอนโทรลเลอร์ที่ใช้งานง่าย ทำให้ดึงดูดกลุ่มลูกค้าที่ไม่ใช่เกมเมอร์ตัวยง และสร้างตลาดใหม่ที่ใหญ่กว่าเดิม

ขั้นตอนการระบุโอกาสและสร้างคุณค่าใหม่ๆ

การจะสร้าง Blue Ocean ได้นั้น ต้องอาศัยการวิเคราะห์และการวางแผนอย่างเป็นระบบ โดยสามารถแบ่งออกเป็นขั้นตอนดังนี้

ขั้นตอนที่ 1 วิเคราะห์ตลาดและคู่แข่ง (The Four Actions Framework)

ใช้ “The Four Actions Framework” เพื่อวิเคราะห์ว่าอะไรควรทำและไม่ควรทำในอุตสาหกรรมของคุณ

• Eliminate (ตัด) อะไรในอุตสาหกรรมที่ควรตัดทิ้งไป เพราะลูกค้าไม่ได้ให้ความสำคัญอีกต่อไป
• Reduce (ลด) อะไรในอุตสาหกรรมที่ควรลดระดับลงจากมาตรฐานเดิม
• Raise (เพิ่ม) อะไรในอุตสาหกรรมที่ควรเพิ่มระดับให้สูงขึ้นจากมาตรฐานเดิม
• Create (สร้าง) อะไรในอุตสาหกรรมที่ควรสร้างขึ้นใหม่ที่ไม่เคยมีมาก่อน

ตัวอย่างเช่น Cirque du Soleil ใช้กรอบนี้โดยการ ตัด การใช้สัตว์และ ลด ความสำคัญของดาราตลก แต่ เพิ่ม องค์ประกอบทางศิลปะและ สร้าง เรื่องราวที่น่าติดตาม

ขั้นตอนที่ 2 วาดภาพ “กลยุทธ์แคนวาส” (Strategy Canvas)

Strategy Canvas คือกราฟที่ใช้วัดเปรียบเทียบคุณค่าของผลิตภัณฑ์หรือบริการของคุณกับคู่แข่งในตลาดเดียวกัน การวาดกราฟนี้จะช่วยให้คุณเห็นภาพชัดเจนว่าอะไรคือจุดแข็งและจุดอ่อนของคู่แข่ง และอะไรคือโอกาสที่คุณจะสามารถสร้างคุณค่าใหม่ๆ ได้

ขั้นตอนที่ 3 ระบุกลุ่มลูกค้าที่ไม่ใช่ลูกค้าของคุณ

Blue Ocean Strategy เน้นการหาโอกาสจากกลุ่มคนที่ไม่ใช่ลูกค้าของคุณในปัจจุบัน ลองถามตัวเองว่า “ทำไมพวกเขาถึงไม่ใช้ผลิตภัณฑ์หรือบริการในอุตสาหกรรมของเรา?” คำตอบของคำถามนี้จะนำไปสู่โอกาสใหม่ๆ ในการสร้างตลาดที่ไม่เคยมีมาก่อน

ขั้นตอนที่ 4 สร้างโมเดลธุรกิจใหม่และทดสอบ

เมื่อได้แนวคิดในการสร้างคุณค่าใหม่ๆ แล้ว ให้ลองนำมาสร้างเป็นโมเดลธุรกิจต้นแบบ (Prototype) และทดสอบกับกลุ่มเป้าหมายขนาดเล็กก่อน เพื่อรวบรวมข้อมูลและปรับปรุงแก้ไขก่อนที่จะนำไปใช้จริง

การเผชิญกับวิกฤตไม่ใช่จุดจบ แต่เป็นโอกาสที่จะได้ทบทวนโมเดลธุรกิจและค้นพบหนทางใหม่ๆ ที่อาจนำพาธุรกิจของคุณไปสู่ความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่กว่าเดิม Blue Ocean Strategy เป็นเครื่องมือที่ทรงพลังและได้รับการพิสูจน์แล้วว่าสามารถช่วยให้ธุรกิจสร้างตลาดใหม่ที่ไม่มีคู่แข่งได้จริง ด้วยการวิเคราะห์อย่างเป็นระบบและความกล้าที่จะคิดต่าง ธุรกิจของคุณก็สามารถเปลี่ยน “มหาสมุทรสีแดง” ที่ดุเดือดให้กลายเป็น “มหาสมุทรสีคราม” ที่เต็มไปด้วยโอกาสได้เช่นกัน

การมองหาโอกาสใหม่ๆ ในตลาดเดิมที่อิ่มตัวอาจไม่ใช่คำตอบอี…